امروزه عليرغم ايجاد تغييرات عميق فرهنگي در شيوه هاي زندگي، بسياري از افراد در رويارويي با مسائل زندگي فاقد توانايي هاي لازم و اساسي‌اند و همين امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشكلات زندگي روزمره و مقتضيات آن آسيب پذير نموده است. كنار آمدن با فشارهاي زندگي و كسب مهارتهاي فردي و اجتماعي، همواره بخشي از واقعيت زندگي انسان بوده و در ادوار متفاوت زندگي او، به اشكال گوناگون تجلي‌يافته است.
در دوره كودكي، تعارض ها جلوه چنداني ندارند اما با افزايش سن و هنگام مواجه با دشواري هاي ويژه سنين نوجواني و جواني، كشمكش هاي دروني و محيطي بيشتر تظاهر پيدا مي كنند. هم زمان با رشد جسماني و رواني، انتظارات خانواده و جامعه نيز از فرد افزايش مي يابد به طوري كه نوجوان مي پذيرد به سبب زندگي اجتماعي، بخشي از تمايلات خود را محدود كند و در چارچوب هنجارهاي اجتماعي و گروهي قرار دهد.
در اين ميان هرچه جامعه پيچيده تر و ارتباطات بين فردي و اجتماعي وسيع تر گردد، تعارض هاي دروني و محيطي نيز سير صعودي طي ميكند و اين همه به سرگشتگي و آشفتگي بيشتر فرد مي انجامد. اعتياد به سيگار، الكل و مواد مخدر، پناه بردن به انواع داروهاي اعصاب، رفتارهاي متنوع و پيچيده جامعه ستيزانه و انواع اختلالات رواني و عاطفي، محصول چنين فرايندي است.
قدرت سازگاري افراد در جامعه انساني برابر نيست. در يك محيط مشابه اجتماعي برخي انسان ها توان مقابله با مشكلات و انتظارات را در اندك زماني از دست مي دهند و خيلي زود در دام انزوا، افسردگي يا عملكرد نامناسب (رفتار ضداجتماعي و تخريبي و...) گرفتار مي شوند. در مقابل عده اي با انديشه و تحليل موقعيت، به رفتار سازگارانه و همراه باتحمل روي مي آورند. آن‌ها همواره به راه هاي مفيد و مؤثر مي انديشند و به‌درستي ميدانند كه راهي براي حل مسئله وجود دارد. قدرت سازگاري و توانايي فرد براي مقابله با انتظارات و دشواري هاي زندگي روزمره، سلامت رواني فرد را تحت تأثير قرار ميدهد و به‌صورت رفتار سازگارانه و عمل مؤثر و مثبت تبلور مييابد.
مهارتهاي زندگي توانايي هاي رواني و اجتماعي براي رفتار انطباقي و مؤثر هستند كه افراد را قادر ميسازد تا به‌طور مؤثرتري با مقتضيات و چالش هاي زندگي روزمره مقابله كنند.

مهارت هاي زندگي شامل ده مهارت اصلي و اساسي هستند كه غالباً به‌صورت جفت جفت طبقه بندي مي شوند، زيرا بين هر جفت ارتباط طبيعي وجود داشته و در حقيقت به‌منزله دوروي سكه هستند اين مهارت ها عبارت‌اند از:
خودآگاهي/ همدلي-مهارت هاي ارتباطي/ بين فردي -مهارت هاي حل مسئله/ تصميم گيري -مهارت تفكر خلاق / تفكر انتقادي -مهارت هاي مقابله با هيجانات و مقابله با استرس

مهارت خودآگاهي:
- آگاهي از نقاط قوت
- آگاهي از نقاط ضعف
- آگاهي از حقوق و مسئوليت‌ها
- توضيح ارزش ها
- انگيزش براي شناخت

مهارت همدلي:
- علاقه داشتن به ديگران
- تحمل افراد مختلف
- رفتار بين فردي همراه با پرخاشگري كمتر
- دوست داشتني تر شدن (دوستيابي)
- احترام قائل شدن براي ديگران

مهارتهاي ارتباطي:
- ارتباط كلامي و غيركلامي مؤثر
- ابراز وجود
- مذاكره
- امتناع
- غلبه بر هيجانات
- گوش دادن

مهارت هاي بين فردي:
- همكاري و مشاركت
- اعتماد به گروه
- تشخيص مرزهاي بين فردي مناسب
- دوستيابي، شروع و خاتمه ارتباطات

مهارتهاي حل مسئله:
- تشخيص مشكلات، علل و ارزيابي دقيق آن‌ها
- درخواست كمك از ساير منابع حمايتي
- در صورت لزوم مصالحه (براي حل تعارض)
- آشنايي با راه حل هاي احتمالي براي مشكلات
- تشخيص راه حل هاي مشترك مفيد براي جامعه

مهارت هاي تصميمگيري:
- تصميم گيري فعالانه بر مبناي آگاهي از حقايق و امكانات موجود كه انتخاب هاي ما را تحت تأثير قرار ميدهند.
- تصميم گيري بر مبناي ارزيابي دقيق موقعيت ها
- تعيين اهداف واقع‌بينانه
- برنامه ريزي و پذيرش مسئوليت ها براي انطباق با موقعيت هاي جديد

مهارت هاي تفكر خلاق:
- تفكر مثبت
- يادگيري فعال (جستجوي اطلاعات جديد)
- ابراز وجود
- تشخيص حق انتخاب هاي ديگر (براي تصميم گيري)
- تشخيص راه حلهاي جديد براي مشكلات

مهارت هاي تفكر انتقادي:
- ادراك تأثيرات اجتماعي و فرهنگي بر ارزش ها، نگرش ها و رفتارها
- آگاهي از نابرابري، پيشداوري ها و بيعدالتيها
- واقف شدن به اين مسئله كه ديگران هميشه درست نمي گويند
- آگاهي از نقش يك شهروند مسئول

مهارت هاي مقابله با هيجانات:
- شناخت هيجان هاي خود و ديگران
- ارتباط هيجان ها با احساسات، تفكر و رفتار
- مقابله با ناكامي، خشم، بي حوصلگي، ترس و اضطراب
- مقابله با هيجانهاي شديد ديگران

مهارت هاي مقابله با استرس:
- مقابله با موقعيت هايي كه قابل‌تغيير نيستند
- استراتژي هاي مقابله اي براي موقعيت هاي دشوار (فقدان، طرد، انتقاد)
- مقابله با مشكلات بدون توسل به سوءمصرف مواد
- آرام ماندن در شرايط فشار
- تنظيم وقت و مديريت زمان

بروشور اهميت آموزش مهارت هاي زندگي

منبع:مركز بهداشت جنوب، واحد سلامت رواني اجتماعي و اعتياد دانشگاه علوم پزشكي تهران
تنظيم:مونا عدالت يار